Η αισθητική της πολιτικής

Έγραψε μια πολύ ωραία φράση για τον Μπαντιού προχθές ο παραναγνώστης, που μετέφρασε εκ νέου το "Ο ρατσισμός των διανοουμένων" που μεταφράσαμε εδώ. Είπε πως το μετέφρασε ξανά ίσως για να μην χαθεί "η καλλιεπής τραχύτητα" του κειμένου. Διαβάζοντας τη φράση σκέφτομαι αναπόφευκτα για το ζήτημα της αισθητικής και της πολιτικής, σε προσωπική, βιωματική βάση. Σκέφτομαι πως πριν κάποια χρόνια μπήκα στην πολιτική --στην σκέψη για την πολιτική-- από την αισθητική -- την μαρξιστική κριτική της αισθητικής, βέβαια. Και σκέφτομαι ότι είναι πάρα πολύ πιθανόν, καθώς περνάει ο καιρός, αυτό να είναι όλο και πιο δυσδιάκριτο, καθώς ό,τι γράφω φέρει όλο και λιγότερο τα σημάδια μιας "αισθητικής" επεξεργασίας, προσφέρει όλο και λιγότερη αισθητική ευχαρίστηση. Υπάρχουν λόγοι για αυτό, και είναι αξεχώριστα πολιτικοί και αισθητικοί.

Αν πάρει κανείς σαν υφολογικό και συνάμα πολιτικό κριτήριο την "καλλιεπή τραχύτητα" του Μπαντιού, αυτή την πάρα πολύ χαρακτηριστική σκληρότητα ή αιχμηρότητα και συνάμα ποιητική οικονομία της γραφής του, αυτό τον συνδυασμό ασκητικής λιτότητας και αφαιρετικής στιβαρότητας, ο ελληνικός πολιτικός λόγος όπως διαμορφώνεται πια όλο και πιο κυρίαρχα στην "αριστερά" μπορεί να καταταχθεί σε δύο ειδών παρεκκλίσεις από αυτό το κριτήριο. Στην Ελλάδα, ο κυρίαρχος αριστερός πολιτικός λόγος είναι είτε "καλλιεπώς μαλθακός" είτε "ακαλαίσθητα τραχύς": είτε φλυαρεί ακατάσχετα με βασικό στόχο την σύγχυση του νου και την συσκότιση των διακυβευομένων, είτε αναλώνεται σε μια συνθηματολογία που είναι λαϊκίστικη με την αυστηρή έννοια ότι προϋποθέτει την τελεσίδικη και ανεπίστρεπτη αποχαύνωση του λαού. 

Αυτό που παραδοσιακά αντιλαμβανόμαστε ως "λεπτοφυή" έκφραση έχει καταλήξει να είναι κάτι σαν φυσικός βιότοπος κάθε είδους στρεψοδικίας και δικολαβικής προαίρεσης, με την "λεπτότητα" της έκφρασης να είναι πια όχι η λεπτότητα ενός ξυραφιού ή ενός χειρουργικού νυστεριού αλλά μάλλον η "λεπτότητα" των "ψιλών γραμμάτων" σε σελίδες για τις παρενέργειες φαρμάκων ή συμβολαίων με ασφαλιστικές εταιρίες: λεπτότητα του ελιγμού και της περιορισμένης ευθύνης, λεπτότητα που καθυπαγορεύει η νομότυπη εξαπάτηση του πελάτη. Διαβάζεις δεκάδες "αριστερά" κείμενα κάθε εβδομάδα που σου δίνουν την αίσθηση ότι μιλάς σε πλασιέ: δεν είναι μόνο ότι η "αισιοδοξία" των προοπτικών και η κολακεία σου ως δυνητικού πελάτη είναι στην ημερήσια διάταξη, είναι και ότι ο συγγραφέας φοράει τη γλώσσα όπως ο πλασιέ τη γραβάτα· φαίνεται δανεική, ένα φτηνό αξεσουάρ που προδίδεται ως προς τις φαινομενικές του συνδηλώσεις από την πυτιρίδα στο πέτο του ή τον λεκέ στο παντελόνι του. Όταν μιλούν σε τέτοια κείμενα για Μαρξ ή Λένιν αισθάνεσαι πως μιλούν για άλλους ικανοποιημένους πελάτες του προς πώλησιν προϊόντος: "εγκεκριμένο από 49 μαχητικούς επαναστάτες." 

Η επαναστατική θεωρία εμφανίζεται ως κτήμα ανθρώπων με καλή προαίρεση, ανθρώπων πρόθυμων να σου εξηγήσουν αναλυτικότατα πώς θα αλλάξουν όλα χωρίς να αλλάξει απολύτως τίποτα, με μια χούφτα καλές ιδέες για το πώς να περιγράψεις την κατάσταση των πραγμάτων. Στη θέση της ρήσης ότι ο σκοπός της μαρξιστικής θεωρίας δεν είναι να ερμηνεύσει τον κόσμο αλλά να τον αλλάξει, έρχεται η υποβολιμιαία αίσθηση ότι σκοπός της καθημερινής παρωδίας της δεν είναι να αλλάξει τον κόσμο αλλά να τον ερμηνεύσει ως ήδη αλλαγμένο. 

Κατά βάση, αυτό το οποίο μπορεί να αλλάξει ευκολότερα, πολύ ευκολότερα από την πραγματικότητα την ίδια, είναι η αντίληψη για αυτήν ("μα, αυτό το παντελόνι σας κάνει κατά πολύ ψηλότερο!") κι έτσι βασικός στόχος της συντριπτικής πλειοψηφίας της "αριστερής θεωρίας" σήμερα είναι η κατάργηση της σκέψης, η κατά φαντασίαν μεταμόρφωση ενός ασφυκτικού κόσμου δια της μαζικής αποβλάκωσης, της μαζικής αυθυποβολής των σχετικά προνομιούχων και σχετικά "μορφωμένων" στρωμάτων ότι αλλάζουν όλα την ώρα που τα πολύ χαμηλά εξαφανίζονται στη σιωπή της κοινωνικής ανυπαρξίας, στους ανεντόπιστους χώρους που όλο και απλώνονται εκτός πολιτικής κοινωνίας. Σήμερα αποτελεί πλέον προαπαιτούμενο για την "κριτική" σκέψη να αναπαράγει την πίστη στις παρθενογεννέσεις ("όλοι θέλουν ριζοσπαστική αριστερά!"), τα θαύματα ("επανάσταση στις κάλπες!") ή στην μεσαιωνική αλχημεία ("γιατί να μην ενώσουμε τον Παπανδρέου με τον Λένιν, ποιος ξέρει άραγε, μπορεί αυτή να είναι η σύνθεση της εποχής!"). Οι απελπισμένοι πελάτες φτιάχνουν τους ταλαντούχους πλασιέ.

Στον αντίποδα, η μπρουτάλ τραχύτητα ("κρεμάλα στους προδότες!" "Με ελικόπτερο θα φύγετε!" "Έξω η κατοχή!") προσαρμόζεται στην κοινοβουλευτική ψευδο-ευπρέπεια με την ίδια ευκολία που οι ακροδεξιοί πλασιέ βιβλίων προσποιούνται τους εμβριθείς πολιτικούς άνδρες και επανενσωματώνονται σε μια ανύπαρκτη "κεντροδεξιά". "Ωριμάζει" κι αυτή με τον τρόπο που ωριμάζουν όλα τα παρόμοια πράγματα: περνώντας από σήψη σε σήψη. Τα όποια τοξικά υπολείμματα αφήνει στο πέρασμά της διοχετεύονται πίσω στους τεράστιας χωρητικότητας αντιδραστήρες της ακροδεξιάς από όπου προήλθαν ούτως ή άλλως, συντείνοντας στον εμπλουτισμό θεωρητικών οπλοστασίων που ως τώρα φυτοζωούσαν με ένα "Αίμα Τιμή Χρυσή Αυγή" ή με τα "Ζιγκ Χάιλ" της βαλκανικής αποσύνθεσης. 

Κοιτάζοντας τις ανακοινώσεις των ταξικών συνδικάτων --λιτές, βασισμένες στην ανεξάλειπτη πραγματικότητα της ωμότητας των ταξικών σχέσεων, τελετουργικά εμποτισμένες από την πίστη στο δίκαιο του αγώνα-- σκέφτομαι πως, εν τη απουσία της "καλλιεπούς τραχύτητας" ως δυνατότητας καν στον ελληνικό δημόσιο λόγο των διανοουμένων μίας χρήσης, η πολιτική τους αισθητική διατηρεί μια ικμάδα σπανίζουσας υγείας: κανένα φτιασίδωμα της φύσης του ταξικού παιχνιδιού πίσω από δανεικές θεωρητικές οικοσκευές από τη μεγάλη αποθήκη του νεκρού λόγου, καμία αποχαλίνωση του μίσους πέρα από τα όρια της έλλογης ταξικής έχθρας για αυτόν που μου στερεί το ζειν.

Στην ιστορία των μορφών λόγου, η ιστοριογραφία νοείται ως μια τεράστια πρόοδος της σκέψης πάνω στην απλή, αφελή χρονικογραφία που προηγήθηκε. Με τον πολιτικό λόγο της αριστεράς σήμερα συμβαίνει το αντίστροφο: η πολυπλοκότητα των θεωρητικών του αναφορών εκφυλίζεται διαρκώς σε προσωπείο του κυνικού δικολαβισμού του. Η διαθέσιμη εναλλακτική του συνίσταται στη φασιστική οπισθοδρόμηση με "αριστερό", και άρα "αυτοδίκαιο" και νομιμοποιητικό πρόσημο. Η "αφελής" γλώσσα των ταξικών συνδικάτων, που μιλούν ακόμα για μισθούς, συμβάσεις, απολύσεις και εταιρικά κέρδη, συρρικνώνοντας τις πολιτικές τους αναφορές σε ένα στερεότυπο "ένας για όλους και όλοι για ένα", μοιάζει ασφαλές καταφύγιο μπροστά στον ορυμαγδό πολιτικής βλακείας που κατακλύζει, με κάθε "επιστημονική" σοβαροφάνεια και με όλο και υστερικότερη επιμονή, τον νοητικό κόσμο των συλλογικά ανοργάνωτων και επί μακρόν μικροαστικοποιημένων Ελλήνων.

Πηγή