Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα προκαλούσε φθόνο

του Arvind Subramanian*, Financial Times 15/5/2012

Η αθέτηση πληρωμών θα είναι καταστροφική για την Ελλάδα και η μετάδοση προς άλλες χώρες θα πλήξει την Ευρώπη. Έτσι υποστηρίζει η συμβατική σκέψη. Και η μόνη συζήτηση που γίνεται αφορά την έκταση της μετάδοσης και την κατάλληλη αντίδραση των ευάλωτων χωρών και της χώρας που παρέχει τη χρηματοδότηση. Μήπως η όλη συζήτηση είναι παραπλανητική, επειδή η βάση του συλλογισμού είναι εσφαλμένη; 

Αν εκδιωχθεί από την Ευρωζώνη η Ελλάδα, θα μπορούσε να αποδειχθεί πιο επικίνδυνη για το σύστημα από όσο ήταν μέσα σ' αυτό – απλώς με το να δώσει ένα παράδειγμα επιτυχούς ανάκαμψης. Αυτό είναι ένα σενάριο που το αντιπαρέρχονται, είναι ένα σενάριο στο οποίο η αθέτηση πληρωμών από την Ελλάδα (χρεοκοπία) δεν είναι καταστροφική γι' αυτήν. Αν πράγματι ισχύει αυτό, η αληθινή, πιο υπαρξιακή απειλή για την Ευρωζώνη θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετική, και οι Έλληνες θα ήταν στην κατάσταση του“γελάει καλά όποιος γελάει τελευταίος”. Ας εξετάσουμε αυτό το σενάριο.

Οι άμεσες συνέπειες για την Ελλάδα, αν επιλέξει να φύγει ή αν εξαναγκαστεί να φύγει από την Ευρωζώνη, θα ήταν βεβαίως καταστροφικές. Η φυγή κεφαλαίων θα εντεινόταν, θα υπήρχε μεγάλη υποτίμηση και πληθωρισμός. Όλα τα υφιστάμενα συμβόλαια θα έπρεπε να μετατραπούν στο νέο νόμισμα και να γίνει η επαναδιαπραγμάτευσή τους, δημιουργώντας χρηματοπιστωτικό χάος. Πιθανώς, κάτι πιο καταστροφικό πολιτικά, θα έπρεπε να ενταθεί η δημοσιονομική λιτότητα , εφόσον η Ελλάδα ακόμη έχει πρωτογενές έλλειμμα, το οποίο θα έπρεπε να διορθωθεί, εάν εξέλιπε η χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Αλλά αυτή η διαδικασία θα οδηγούσε επίσης σε μια εξαιρετικά υποτιμημένη ισοτιμία (50 δραχμές προς 1 ευρώ;) Και αυτό θα έθετε σε κίνηση μια διαδικασία προσαρμογής που σε λίγο χρονικό διάστημα θα επαναπροσανατόλιζε την οικονομία και θα την έθετε σε πορεία βιώσιμης οικονομικής μεγέθυνσης. 

Στην πραγματικότητα, η μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας θα γνώριζε μεγάλη αύξηση, πιθανώς για μια παρατεταμένη περίοδο, εάν υιοθετούσε λογικές πολιτικές για να αποκαταστήσει γρήγορα και να διατηρήσει τη μακροοικονομική σταθερότητα. Τι αποδείξεις υπάρχουν περί αυτού; Κοιτάξτε απλώς τι συνέβη σε χώρες που αθέτησαν τις πληρωμές τους και υποτίμησαν το νόμισμά τους κατά τη διάρκεια των χρηματοπιστωτικών κρίσεων της δεκαετίας του 1990. Όλες υπέστησαν στην αρχή σοβαρή συρρίκνωση της οικονομίας. Αλλά η ύφεση διήρκεσε μόνο ένα ή δύο χρόνια. Μετά ήρθε η ραγδαία οικονομική αύξηση. 

Η Νότια Κορέα κατέγραψε εννέα χρόνια οικονομικής μεγέθυνσης της τάξης του 6% κατά μέσο όρο. Η Ινδονησία, που βίωσε ένα κύμα χρεοκοπιών που έπληξαν σχεδόν όλες τις τράπεζες , κατέγραψε οικονομική μεγέθυνση άνω του 5% για μια παρόμοια χρονική περίοδο. Η Αργεντινή πλησίασε το 8% και η Ρωσία άνω του 7%. Η ιστορία δείχνει καθαρά ότι, ναι, υπάρχει ζωή ύστερα από τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Αυτό θα ίσχυε επίσης για την Ελλάδα, παρά τις ιδιαιτερότητες της κατάστασής της. 

Η χαμηλή αναλογία εξαγωγών προς το ΑΕΠ της Ελλάδας λέγεται συχνά ότι αποκλείει μια οικονομική μεγέθυνση στηριγμένη στις εξαγωγές. Αλλά αυτό το επιχείρημα δεν είναι ακλόνητο, επειδή οι κρίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλο αναπροσανατολισμό της οικονομίας. Η Ινδία, π.χ., κατάφερε να διπλασιάσει μια παρόμοια χαμηλή αναλογία εξαγωγών προς ΑΕΠ μέσα σε μία δεκαετία ύστερα από την κρίση του 1991 και τη διπλασίασε ξανά την επόμενη δεκαετία , ακόμη και χωρίς μεγάλη υποτίμηση του νομίσματός της. Επιπλέον, η Ελλάδα θα είχε μια πολύ μεγάλη υποτίμηση, όπως οι χώρες που αναφέρθηκαν, και όχι μια μέτρια υποτίμηση. Αυτή η αλλαγή θα δημιουργούσε οπωσδήποτε νέες ευκαιρίες για τις εξαγωγές και θα μετέτρεπε οριακά μη εμπορεύσιμες δραστηριότητες σε εμπορεύσιμες. Το ποιες θα είναι αυτές οι εξαγωγές δεν είναι προβλέψιμο εξ ορισμού. Αλλά είναι αναντίρρητο ότι θα δημιουργηθούν ισχυρά κίνητρα από μια εξαιρετικά ανταγωνιστική ισοτιμία. 

Υποθέστε, τώρα, ότι στα μέσα του 2013 η ελληνική οικονομία ανακάμπτει, ενώ η υπόλοιπη Ευρωζώνη παραμένει στην ύφεση. Η επίδραση στην φορτωμένη με λιτότητα Ισπανία, Πορτογαλία ακόμη και στην Ιταλία θα ήταν ισχυρή. Οι ψηφοφόροι δεν θα παρέλειπαν να εντοπίσουν τις βελτιούμενες συνθήκες της γειτονικής τους χώρας, της Ελλάδας, που μέχρι εκείνη τη στιγμή τη λοιδορούσαν. Θα άρχιζαν να ρωτούν γιατί οι κυβερνήσεις τους να μην ακολουθήσουν τον ελληνικό δρόμο και να εκδηλώνουν ηχηρά την προτίμηση εξόδου από την Ευρωζώνη. Με άλλα λόγια, η ελληνική εμπειρία θα μπορούσε να αλλάξει θεμελιακά τα κίνητρα αυτών των χωρών ως προς την παραμονή στην Ευρωζώνη, ιδίως εάν οι οικονομικές συνθήκες παραμένουν ζοφερές. Σ' αυτή τη φάση, θα επηρεαζόταν επίσης η πολιτική στη Γερμανία. Σήμερα, η Γερμανία κάνει, γκρινιάρικα, αυτό που είναι αναγκαίο για να κρατήσει άθικτη την Ευρωζώνη. Εάν η έξοδος, κατά μίμηση της Ελλάδας, καταστεί μια ελκυστική πρόταση, η Γερμανία θα μπει σε δοκιμασία – και η γενναιοδωρία που θα δείξει αντί της τρέχουσας τσιγκουνιάς θα αποτελέσει την τελική δοκιμασία της αξίας που έχει γι' αυτήν η Ευρωζώνη. 

Η αντίδραση θα μπορούσε να εκπλήξει πολλούς. Το γερμανικό κοινό πιθανώς θα συνειδητοποιούσε ξαφνικά ότι η Ευρωζώνη προσφέρει στη Γερμανία όχι ένα αλλά δύο “υπέρμετρα προνόμια”: χαμηλά επιτόκια, καθώς αποτελεί το καταφύγιο του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, και ανταγωνιστική ισοτιμία, εφόσον είναι συνδεδεμένη με πολύ πιο αδύναμους οικονομικά εταίρους. Σ' αυτή την περίπτωση, η Γερμανία θα όφειλε να προσφέρει στους εταίρους της μια πολύ πιο ελκυστική συμφωνία για να τους κρατήσει στην Ευρωζώνη. Ένα τέτοιο σενάριο θα ήταν πλήρες ειρωνείας. 

Η Ελλάδα θεωρείται παρίας που μολύνει την Ευρωζώνη. Η εκδίωξή της θα μπορούσε να την καταστήσει πολύ μεγαλύτερη απειλή για την επιβίωση του κοινού νομίσματος. Εάν η έξοδος από την Ευρωζώνη δημιουργεί συνθήκες για μια εκτίναξη της οικονομικής μεγέθυνσης στην Ελλάδα, μπορεί να αποδειχθεί ένα παράδειγμα προς μίμηση. Η εξελισσόμενη ελληνική τραγωδία θα μπορούσε λοιπόν να μην αποδειχθεί πολύ επιβλαβής για τους Έλληνες. Θα μπορούσε κάλλιστα, όμως, να αποτελεί μια τραγωδία για την Ευρωζώνη και ίσως για το ευρωπαϊκό σχέδιο. 

*Ο Arvind Subramanian διδάσκει στο Harvard Unv., υπήρξε επικεφαλής του τμ. Ερευνών του ΔΝΤ, συνεργάζεται με το Peterson Institute for International Economics και είναι συγγραφέας του «Eclipse: Ζώντας στη σκιά της οικονομικής κυριαρχίας της Κίνας».