Momentum-GR: Zappatistas: Η Άλλη Καμπάνια

Αφιέρωμα του περιοδικού Babushka

Την 1η Ιανουαρίου του 1994, ημέρα όπου τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία NAFTA (βορειοαμερικάνικη συμφωνία ελεύθερης αγοράς), συμφωνία η οποία τα επόμενα χρόνια πρόκειται να φέρει το 65% έως 75% του πληθυσμού της χώρας κάτω από το όριο της φτώχειας και να διευρύνει το χάσμα φτωχών-πλουσίων, 3000 αντάρτες του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστας παίρνουν τα όπλα ενάντια στο αμερικανο-υποκινούμενο δικτατορικό καθεστώς του κυβερνώντος κόμματος PRI στο μεξικανικό κράτος, κηρύσσοντας την αυτονομία της επαρχίας Τσιάπας στο όνομα της αξιοπρέπειας, και δηλώνοντας ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι το τέλος της ιστορίας.

18 χρόνια μετά, οι εξεγερμένες ιθαγενικές κοινότητες δημιουργούν μια κοινωνία όπου η αυτονομία και η άμεση δημοκρατία δεν είναι ουτοπία. Παλεύεται και κατακτιέται καθημερινά από χιλιάδες απλούς ανθρώπους απέναντι σε μια εξουσία που δεν αναγνωρίζουν και από την οποία δεν διεκδικούν και δεν δέχονται τίποτα.

Πήραν το όνομα τους από τον Εμιλιάνο Ζαπάτα, ιδρυτή του Νότιου Απελευθερωτικού Στρατού στη διάρκεια της Μεξικανικής Επανάστασης που ξεκίνησε το 1910 και οδήγησε στην ανατροπή του τότε μονάρχη Πορφίριο Ντίαζ και στη δημιουργία του Μεξικανικού συντάγματος το 1917. Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα, με το στρατό του και τους συμμάχους του, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Πάντσο Βίλα, πολέμησε μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1919, για αγροτική μεταρρύθμιση και ανακατανομή του πλούτου, το οποίο είχε καταληστευθεί από την ευρωπαϊκή ελίτ.

Βασικά αιτήματα των Ζαπατίστας

Οι Ζαπατίστας ζητούν αγροτική μεταρρύθμιση με ανακατανομή της γης και κάποια μορφή αυτονομίας των ιθαγενών. Το κίνημα των Ζαπατίστας δεν είναι πολιτικό κόμμα. Αντίθετα έχει προτείνει τη συγκρότηση μιας μεταβατικής κυβέρνησης στην πολιτεία της Τσιάπας με τη συμμετοχή όλων των μη κυβερνητικών μαζικών συλλόγων και τοπικών ομάδων. Αυτή η επαναστατική κυβέρνηση έχει ήδη συγκροτηθεί και σε αυτήν συμμετέχουν εκπρόσωποι των συλλογικών οργανώσεων των ιθαγενών.

Ταυτόχρονα, περίπου 38 δημαρχίες από τα ορεινά της Τσιάπας που συμμετέχουν και αποτελούν τη βάση της επαναστατικής κυβέρνησης διοικούμενες από υποστηρικτές των ανταρτών έχουν προχωρήσει ήδη σε κατάληψη και αναδιανομή της γης.

Όλες οι ινδιάνικες φυλές, 57 συνολικά, που μιλούν 92 διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους, έχουν τα ίδια αιτήματα. Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας τους, γη, τροφή, υγεία και εκπαίδευση. Στο Μεξικό το ποσοστό αναλφαβητισμού είναι 10,46%, αλλά στις κοινότητες των Ινδιάνων ξεπερνάει το 50%. Μάλιστα, το 75% των παιδιών των Ινδιάνων δεν τελειώνουν ούτε καν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 86% πεθαίνει από απλές εντερικές διαταραχές, ενώ το 60% υποσιτίζεται.

Από τα 100 εκατομμύρια του πληθυσμού το 43% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ποσοστό που αφορά κυρίως τους Ινδιάνους. Στην Τσιάπας μάλιστα οι ανισότητες υπήρξαν ακόμη πιο έντονες από ότι στο υπόλοιπο Μεξικό. Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ότι μεγάλοι γαιοκτήμονες κατέχουν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις οποίες δουλεύουν οι ιθαγενείς. Πριν από λίγες δεκαετίες ακόμη δεν επιτρεπόταν οι ιθαγενείς να περπατάνε στα πεζοδρόμια!

Οι αυτόνομες κοινότητες των Ζαπατίστας μέχρι και σήμερα λειτουργούν με βάση την ιδεολογία τους, Ζαπατίσμο, η οποία συνδυάζει παραδοσιακές πρακτικές των Μάγια με στοιχείααναρχισμού και ελευθεριακού σοσιαλισμού. Κλειδί της ιδεολογίας τους είναι η πολιτικοποίηση και συμμετοχή όλων των πολιτών στις αποφάσεις. Με αυτοοργανωμένες κοινότητες και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες οι αποφάσεις παίρνονται από τα κάτω προς τα πάνω και όχι από τα πάνω προς τα κάτω. «Καθένας πρέπει να επινοήσει το δικό του μοντέλο στον τόπο του, στη γειτονιά του, στην πόλη του, στη χώρα του. Και αυτό θα είναι η καλύτερη αλληλεγγύη για μας».

Οι εκπρόσωποι των Ζαπατίστας εμφανίζονταν από την αρχή φορώντας μαύρες κουκούλες, και για να μην τους αναγνωρίζουν αλλά και για δείξουν με κάθε τρόπο την άρνησή τους να δημιουργήσουν άλλο ένα ‘αρχηγικό, μεσσιανικό’ κίνημα.

Εκπρόσωπος και οργανωτής του κινήματος είναι οSubcomandante Marcos. Ο «υποδιοικητής» όπως αυτοαποκαλείται, (αφού διοικητής είναι ο λαός), δεν γεννήθηκε στη ζούγκλα αλλά ξέρει να την εκπροσωπεί με χιούμορ, να την εκφράζει και να την ενθουσιάζει. Ο ίδιος έχει πανεπιστημιακή μόρφωση και επαναστατική εμπειρία, και δηλώνει πως ο αγώνας του είναι αγώνας για όλους τους φτωχούς του Μεξικού. Είναι αγώνας για να ζει ο λαός με ελευθερία, δημοκρατία, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια. ‘Αν θέλεις να μάθεις ποιος είναι ο Μάρκος, ποιος κρύβεται κάτω από την κουκούλα του, πάρε έναν καθρέφτη και κοίταξε μέσα του. Το πρόσωπο που αντικατοπτρίζεται σε αυτόν είναι του Μάρκος. Γιατί είμαστε όλοι Μάρκος’. Αυτή την τελευταία φράση φώναζαν οι 100,000 διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν το 1996 στην Πόλη του Μεξικού, για να εκφράσουν την υποστήριξή τους προς τους Ζαπατίστας: ‘Είμαστε όλοι Μάρκος’.

Ο Κομαντάντε Μάρκος έχει γράψει πάνω από 200 δοκίμια και ιστορίες και έχει εκδόσει 21 βιβλία με τις πολιτικές και φιλοσοφικές του απόψεις. Η πολιτική του φιλοσοφία όπως αναδύεται από τα γραπτά του, εστιάζει στην άδικη μεταχείριση των ανθρώπων από τις επιχειρήσεις και το Κράτος, αποπνέοντας στοιχεία Μαρξισμού, Φιλελεύθερου Σοσιαλισμού και Αναρχισμού.

Οι Ζαπατίστας είναι ίσως το μοναδικό αντάρτικο κίνημα στη Λατινική Αμερική το οποίο πολεμάει με τη δύναμη του λόγου περισσότερο πάρα των όπλων. Ο Μάρκος άριστος γνώστης της δύναμης των μέσων μαζικής ενημέρωσης τα χρησιμοποίησε για να κάνει γνωστά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τα αιτήματα των Ζαπατίστας σε όλο τον κόσμο και να κερδίσει την συμπάθεια εκατομμυρίων ανθρώπων.

Τον Ιούνιο του 2005 οι Ζαπατίστας πήραν μια νέα πολιτική πρωτοβουλία έτσι όπως περιγράφεται στην Έκτη Διακήρυξη της Ζούγκλας Λακαντόνα που είχε σαν επιστέγασμα την "Άλλη Καμπάνια" (La otra campana).

Η άλλη καμπάνια διήρκησε έξη μήνες και κατάφερε να φτάσει σχεδόν σε όλο το Μεξικό. Η άλλη καμπάνια περιγράφει την δημιουργία μιας άλλης πολιτικής δύναμης που θα είναι πραγματικά αριστερή και αντικαπιταλιστική. Η βασική αρχή της άλλης καμπάνιας είναι η αρχή της δημοκρατίας, της ισότητας των φύλλων! «Στην Άλλη Καμπάνια δεν ψάχνουμε υποστηρικτές αλλά συντρόφους». Η άλλη καμπάνια εκτός από ομιλίες περιλαμβάνει μουσικές συναυλίες σε κάθε περιοχή που φτάνουν οι Ζαπατίστας με τον « αντιπρόσωπο μηδέν». Στις ομιλίες του ο Μάρκος ανέλυε το σκεπτικό της άλλης καμπάνιας και ανέλυε τα προβλήματα της κάθε περιοχής όπου βρίσκονταν.

«Σκοπός μας είναι ο μετασχηματισμός αυτής της χώρας και η μοναδική πρόταση για να τη μετασχηματίσουμε σε κάτι πιο δίκαιο, δημοκρατικό και ελεύθερο προέρχεται από τα αριστερά. Αν είναι αλήθεια πως υπάρχουν πολλοί αριστεροί τρόποι σκέψης, επίσης είναι αλήθεια πως υπάρχει κάτι που μας βάζει σε κοινό παρονομαστή κι αυτό είναι ο εχθρός: ο καπιταλισμός.» Υποδιοικητής Μάρκος, σε μια από τις πρώτες συναντήσεις της Άλλης Καμπάνιας.

«Λέμε ψέματα δεν μπορούμε να πεθάνουμε στον αγώνα, ο λόγος μας εχει φυτρώσει ήδη σε εύφορη γη, αύτη η εύφορη γη είναι η καρδιά σας και μέσα της υπάρχει ήδη η αξιοπρέπεια των Ζαπατίστας» απόσπασμα από ομιλία του υποδιοικητή Μάρκος.

Έξι συναντήσεις έγιναν στα εξεγερμένα Ζαπατίστικα εδάφη τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη. Τρεις πρώτες στα χωριά Σαν Ραφαέλ (5-7 Αυγούστου), Χαβιέρ Ερνάντες (12-14 Αυγούστου) και στην κοινότητα Ντολόρες Ιδάλγο (19-21 Αυγούστου) με τη συμμετοχή πολιτικών και κοινωνικών οργανώσεων της αριστεράς, ιθαγενικών ομάδων και οργανώσεων, συλλογικοτήτων, καλλιτεχνών και ΜΚΟ, αλλά και απλών ανθρώπων. Οι επόμενες τρεις πραγματοποιήθηκαν στις κοινότητες Χουάν Ντιέγο (26-28 Αυγούστου), Ντολόρες Ιδάλγο (2-4 Σεπτέμβρη) και Χαβιέρ Ερνάντες (9-11 Σεπτέμβρη).

Οι έξι αυτές συναντήσεις κατέληξαν στην Πρώτη Γενική Συνέλευση για την Άλλη Καμπάνια στην ζαπατίστικη κοινότητα Λα Γκαρούτσα της Τσιάπας στις 16-18 Σεπτέμβρη. Περισσότερα από 2000 άτομα από διαφορετικά μέρη του Μεξικού έφτασαν στο καρακόλ της Γκαρούτσα για να συμμετέχουν. Τη συνάντηση άνοιξαν δεκάδες διοικήτριες και διοικητές που συνόδευσαν την Επιτροπή της Έκτης του EZLN. Εκεί συζητήθηκαν έξι θέματα έτσι όπως αυτά τέθηκαν από τις προηγούμενες συναντήσεις και ο Subcomadante Marcosμιλώντας σαν εκπρόσωπος του EZLN τόνισε ότι η μορφή της Άλλης Καμπάνιας πρέπει να αποφασιστεί από αυτούς που την αναλαμβάνουν. "Δεν θέλουμε να συμβεί στην Άλλη Καμπάνια αυτό που συνέβη στα κόμματα. Εδώ αποφασίζουν όλοι." Πρότεινε ακόμα, η επόμενη φάση της Άλλης Καμπάνιας να ξεκινήσει με μια έξοδο σε ολόκληρο το Μεξικό.

Η συνέλευση διήρκεσε δυο μέρες και δεν πήρε τελικές αποφάσεις καθώς δεν ήταν παρόντες όλοι όσοι υπέγραψαν την Έκτη. «Εμείς νομίζουμε ότι η Άλλη Καμπάνια πρέπει να ζητάει τη γνώμη όλων, να τους παίρνει όλους υπόψη της. Αυτό είναι που θα δώσει την εγγύηση στον κόσμο ότι αυτό είναι κάτι διαφορετικό. Δεν υπάρχει πιο μεγάλος ή πιο μικρός, δεν αξίζει περισσότερο αυτός που ξέρει να μιλήσει από αυτόν που δεν ξέρει, δεν αξίζει περισσότερο αυτός που έχει τα χρήματα για να ταξιδέψει και να φτάσει ως εδώ από αυτόν που δεν τα έχει. Οποιοσδήποτε από τους συντρόφους που δεν μπόρεσε να έρθει για οποιονδήποτε λόγο να ξέρει ότι ο χώρος του έχει φυλαχθεί»είπε ο Υποδιοικητής Μάρκος. Την αρχή θα την κάνει ο ίδιος σαν εκπρόσωπος του EZLN.

Ακόμα, τα ανεξάρτητα εναλλακτικά μέσα που συμμετείχαν σ΄ αυτήν την ολομέλεια πρότειναν να δημιουργηθεί ένα εθνικό δίκτυο ανεξάρτητων μέσων. Σ΄ αυτή τη Γενική Συνέλευση συμμετείχαν 91 κοινωνικές οργανώσεις, 36 πολιτικές οργανώσεις, 129 ομάδες, συλλογικότητες, ΜΚΟ, 26 ιθαγενείς οργανώσεις και 196 άτομα.

Η Άλλη Καμπάνια είναι μια διαδικασία που μόλις άρχισε στο Μεξικό, ήδη βγήκε στο δρόμο, κανείς δεν ξέρει τι θα προκύψει, σίγουρα όμως ο δρόμος είναι ο προορισμός. Ήδη βγήκε επίσης το ανακοινωθέν των Ζαπατίστας για την Άλλη Καμπάνια σε διεθνές επίπεδο. Ένα ανακοινωθέν και για μια φορά ακόμα μία πρόσκληση στους ανθρώπους που αγωνίζονται σε όλον τον κόσμο για να μοιραστούν παλιές εμπειρίες και να φτιάξουν νέες ιστορίες μαζί…

To ντοκιμαντέρ που θα βρείτε εδώ αποτελείται από, υποτιτλισμένα στα ελληνικά, βίντεο από την Άλλη Καμπάνια που ξεκίνησαν οι Ζαπατίστας σε όλο το Μεξικό, τον Γενάρη του 2006.

Γλώσσα: Ισπανικά. Ελληνικοί υπότιτλοι

Ανεξάρτητη παραγωγή - Υποτιτλισμός: indymedia Athens

Διάρκεια: 91 λεπτά

Μήνυμα του Υποδιοικητή Μάρκος προς την Ελλάδα στην εξέγερση του 2008.

«Συντρόφισσα, σύντροφε. Εξεγερμένη Ελλάδα. Εμείς, οι πιο μικροί, από αυτή την γωνιά του κόσμου σε χαιρετάμε. Δέξου τον σεβασμό μας και τον θαυμασμό μας γι’ αυτό που κάνεις και σκέφτεσαι. Από μακριά μαθαίνουμε από σένα. Σε ευχαριστούμε».